Censo de poboación galego 2011 e lingua

Á espera de que o Instituto Galego de Estatística (IGE) remate de debullar os datos a respecto do coñecemento e uso das linguas que emanan do Censo de poboación e vivendas 2011 (só se poden consultar ata agora en relación aos municipios e non en relación con outras variantes moi importantes como a idade das persoas enquisadas), os datos xa publicados confirman, por unha banda, que a comprensión do galego en Galiza é case universal (98,6%) e que máis do 90% da poboación se sente capacitada para falalo; e por outra banda, confirman un aumento dos usos bilingües en Galicia.

En efecto, segundo os datos do Censo do IGE en 2001 era o 30% da poboación a que declaraba usar o galego ás veces, mentres que é o 45% en 2011. A suposta bondade deste dato hai que matizala. Segundo os estudos anteriores sobre as condicións de vida das familias galegas do IGE ou os mapas sociolingüísticos galego de 1992 e de 2004, do Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega, non se incorporan a este bilingüismo en igual medida os castelán e os galegofalantes, senón o 1% dos primeiros e o 13% dos segundos.

IGE 2011

Todos estes estudos confirman a tendencia ao aumento do bilingüismo a custa, fundamentalmente, do monolingüismo en galego. Os mapas sociolingüísticos galegos distinguen dúas opcións para o que no Censo de 2011 abranguen como “falar galego ás veces”: “máis castelán” e “máis galego”, e no MSG de 2004 revélase unha suba importante de 9,3 puntos da categoría “máis castelán” e unha caída do 7,6 na de “máis galego” con respecto ao MSG de 1992. Xa que logo, o bilingüismo revela en realidade, a mesma dirección cara a unha maior castelanización.

Ademais, a desgaleguización non leva o mesmo ritmo en toda a sociedade. Como volve evidenciar o IGE 2011, está moito máis avanzada nas cidades e as súas contornas: Pontevedra, Vigo e, moi especialmente, en Ferrol e A Coruña, mentres que Santiago, Ourense e Lugo resisten mellor. Só en 8 dos 315 concellos do país aumentou o uso cotián do galego: Cerdido, Tordoia, Val do Dubra, Toques, Portomarín, San Xoán de Río, Sarreaus, e Ponte Caldelas.

Os anteditos estudos alertan insistentemente de que está máis acelerado por idade nos grupos máis novos mentres que a poboación maior de 65 anos é a que sostén, fundamentalmente, os datos máis favorables ao galego; xa que logo, a medida que esta vaia desaparecendo, o uso do galego como lingua única habitual tamén esmorecerá. Ademais, tamén advirten estoutros estudos de que o uso do galego se distribúe desigualmente por clases sociais (alta/baixa). Existe, logo, unha verdadeira fenda lingüística territorial e social.

Con todo, hai base para a esperanza. O galego segue contando cunha forte raizame. Un pacto social e político, unha política lingüística seria, ben dotada economicamente, que responda ao Plan Xeral de Normalización aprobado, que se execute con rigor, que asocie o galego á innovación, ao cambio, ao dinamismo persoal e social, semellan fulcrais para garantir unha vida plena para o noso idioma e para os seus falantes. E estas mesmas receitas deben aplicarse nas universidades galegas.

Xoves, 30 de outubro de 2014