Dicionario galego de pedagoxía

O ámbito das ciencias da educación é un dos que contan cunha produción máis abondosa de dicionarios e vocabularios que inclúen o galego entre as súas linguas de traballo. Desde finais da década dos 80 podemos axuntar case unha decena de obras, sen incluír no cómputo os desdobramentos de títulos, como o do Diccionario de psicoloxía e educación que se converteu en Diccionario de pedagoxía na súa versión web.

dicpedagoxia

A esta relación de obras cabe engadir desde finais de 2010 o Dicionario galego de pedagoxía. Trátase dunha obra elaborada colectivamente por un equipo de 176 profesionais que -co apoio de sete coordinadores de áreas temáticas- traballaron da definición e descrición de 546 entradas centradas conceptualmente no ámbito da pedagoxía.

O simple confrontamento do número de entradas co de páxinas do Dicionario (632) abonda para deducir o alto nivel de detalle con que se describe cada unha delas. De feito, no "Limiar" explícase polo miúdo que o traballo conta con dous tipos de entradas:

- as "conceptuais", con descricións breves (600 a 1800 caracteres) que buscan "sintetizar a principal ou principais acepcións dun termo ou vocábulo".

- as "enciclopédicas", que ofrecen un "tratamento temático relativamente amplo de termos ou expresións [...] destacables" (5500 a 7000 caracteres). Para estas ofrécense tamén os equivalentes en castelán, inglés, francés, alemán e portugués, indicacións dos autores relevantes que traballaron con eses termos, exemplos significativos do seu uso, e unha pequena bibliografía.

Outro aspecto destacable, e que os responsables do proxecto reivindican explicitamente, é o feito de estarmos diante dun dicionario "de autores". Isto implica que a personalidade e a visión que sobre o mundo da pedagoxía ten cada un dos redactores maniféstase nas entradas que elaboran, o que explica que todas elas vaian asinadas, e que o produto final sexa moito máis ca unha simple translación ao galego de información aséptica que xa podía consultarse noutra lingua.

Este núcleo do Dicionario, artellado arredor dese corpus de máis de medio cento de entradas, complétase cunha amplísima listaxe de siglas e acrónimos e cunha bibliografía que acumula máis de 1000 referencias correspondentes ás citas textuais e ás fontes máis relevantes para cada unha das entradas, segundo o criterio dos distintos redactores.

Polas características que acabamos de presentar, especialmente polo seu limitado número de entradas, pódese concluír que este traballo non vai supoñer un aumento considerable da terminoloxía dispoñible en galego para o ámbito da pedagoxía, nin vai facilitar a busca das denominacións que un mesmo concepto pode recibir en distintas linguas. Porén, isto non debe lerse como un reproche, senón como o resultado da opción escollida polos autores, que en ningún momento o anotan entre os seus obxectivos prioritarios. Aínda así, é unha mágoa que non se ofrezan os nomes de todas as entradas nas distintas linguas, e que estes non se compilasen nun ou varios índices alfabéticos que permitisen acceder a un ítem determinado, aínda descoñecendo a súa denominación en galego.

O realmente novidoso, e o que supón un avance claro con respecto aos dicionarios e vocabularios ata o de agora dispoñibles, é o enfoque practicamente enciclopédico con que se aborda a redacción das entradas, que recupera a filosofía dos 131 termos básicos de educación social (1996). Para cada unha delas ofrécese un amplo volume de información, case como a que cabería agardar dun manual especializado.

Por iso, concordamos coa idea -manifestada por un dos seus directores nesta entrevista- de que o Dicionario é unha obra "para profesionais", quer en exercicio, quer en período de formación. Así, futuros mestres, pedagogos, educadores sociais, ou quen queira encamiñar a súa carreira profesional polos vieiros da formación de persoas, teñen aquí unha fonte na que mergullarse para aprender máis sobre os conceptos fundamentais desas disciplinas.

XUSTO A. RODRÍGUEZ RÍO

Xoves, 24 de marzo de 2011