150. Unha proposta de nomenclatura para os grupos de solos de referencia da FAO

Á hora de intentar clasificar os solos do mundo, os edafólogos manexan habitualmente dúas taxonomías: a Soil Taxonomy, elaborada polo Goberno dos EE.UU. e a World reference base for soil resources, desenvolvida pola FAO. Este último traballo establece unha serie de horizontes, propiedades e materiais de diagnóstico, e identifica, describe e nomea 32 grupos de solos de referencia. É a denominación en galego destes solos o asunto que nos vai ocupar hoxe.

A meirande parte deles (26) posúen nomes formados segundo un mesmo esquema: parten da secuencia -sol (tirada do latín solum) e engádenlle antes outro elemento -normalmente de orixe latina ou grega- que describe algunha característica salientable dese tipo de solo. Así atopamos, por exemplo:

acrisol (latín acer + sol)
alisol (latín alumen + sol)
anthrosol (grego anthropos + sol)
fluvisol (latín fluvius + sol)
etc.

Á hora de adaptar esta nomenclatura, linguas como o francés e o castelán optaron pola integración directa, modificando minimamente a ortografía cando era necesario. Así atopamos denominacións como acrisol, alisol, anthrosol e fluvisol en francés; e acrisol, alisol, antrosol e fluvisol en castelán. Pola contra, o portugués realíza unha adaptación maior, e substitúe a partícula -sol polo substantivo solo (acrissolo, alissolo, antrossolo, fluvissolo...).

Os dicionarios galegos oscilan entre estas dúas alternativas, de tal modo que segundo a fonte que consultemos poderemos ver recomendada unha ou a outra. O Vocabulario de ciencias naturais e o Léxico de xeografía apostaban polas formas en -sol (andosol, cambisol, ferrisol, fluvisol, xelisol, gleisol, histosol, leptosol, litosol, regosol...), pero a Enciclopedia galega universal recolle só termos rematados en -solo (litosolo, regosolo), e o Diccionario galego de xeografía non parece ter un criterio uniforme (gleisol, pero histosolos ou litosolos). E estas mesmas diverxencias vense tamén na documentación técnica.

Calquera das dúas alternativas ten aspectos positivos e negativos: o uso das formas rematadas en -solo achéganos ao portugués, pero sepáranos da tendencia maioritaria nas linguas europeas, á parte de ser a alternativa minoritaria na documentación especializada galega; pola contra, o uso das formas rematadas en -sol achéganos ás linguas veciñas á custa de afastarnos do portugués.

Por iso, pensamos que a mellor das alternativas pode ser aceptar como correcta en galego a dobre denominación (con terminación en -sol e con terminación en -solo) para cada un deses 26 grupos de solos de referencia. O resultado sería o que se pode ver na táboa seguinte.

CÓDIGO	INGLÉS	CASTELÁN	PORTUGUÉS	GALEGO
AC	acrisol	acrisol	acrissolo	acrisol ou acrisolo
AB	albeluvisol	albeluvisol	albeluvissolo	albeluvisol ou albeluvisolo
AL	alisol	alisol	alissolo	alisol ou alisolo
AN	andosol	andosol	andossolo	andosol ou andosolo
AT	anthrosol	antrosol	antrossolo	antrosol ou antrosolo
AR	arenosol	arenosol	arenossolo	arenosol ou arenosolo
CL	calcisol	calcisol	calcissolo	calcisol ou calcisolo
CM	cambisol	cambisol	cambissolo	cambisol ou cambisolo
CR	cryosol	criosol	criossolo	criosol ou criosolo
DU	durisol	durisol	durissolo	durisol ou durisolo
FR	ferralsol	ferralsol	ferralssolo	ferralsol ou ferralsolo
FL	fluvisol	fluvisol	fluvissolo	fluvisol ou fluvisolo
GL	gleysol	gleysol	gleissolo	gleisol ou gleisolo
GY	gypsisol	gipsisol	gipsissolo	xipsisol ou xipsisolo
HS	histosol	histosol	histossolo	histosol ou histosolo
LP	leptosol	leptosol	leptossolo	leptosol ou leptosolo
LX	lixisol	lixisol	lixissolo	lixisol ou lixisolo
LV	luvisol	luvisol	luvissolo	luvisol ou luvisolo
NT	nitisol	nitisol	nitissolo	nitisol ou nitisolo
PL	planosol	planosol	planossolo	planosol ou planosolo
PT	plinthosol	plintosol	plintossolo	plintosol ou plintosolo
RG	regosol	regosol	regossolo	regosol ou regosolo
ST	stagnosol	stagnosol	stagnossolo	stagnosol ou estagnosolo
TC	technosol	tecnosol	tecnossolo	tecnosol ou tecnosolo
UM	umbrisol	umbrisol	umbrissolo	umbrisol ou umbrisolo
VR	vertisol	vertisol	vertissolo	vertisol ou vertisolo

Diciamos máis arriba que 26 dos 32 grupos de solos respondían a ese padrón estrutural. Os seis restantes fórmanse tamén por composición, pero usan formas rusas como materia prima. Por iso mesmo, son integradas directamente en todas as linguas do noso contorno, e iso mesmo o que propoñemos tamén para o galego.

CÓDIGO	INGLÉS	CASTELÁN	PORTUGUÉS	GALEGO	ETIMOLOXÍA
PZ	podzol	podzol	podzol	podzol	do ruso pod -'debaixo'- e zola -'cinza'-
CH	chernozem	chernozem	chernozem	chernozem	do ruso chernij -'negro'- e zemlja -'terra'-
KS	kastanozem	kastanozem	kastanozem	kastanozem	do ruso kashtan -'castaña'- e do zemlja -'terra'-
PH	phaeozem	feozem; phaeozem	phaeozem	phaeozem; feozem	do grego phaios -'moreno'- e do ruso zemlja -'terra'-
SC	solonchak	solonchak	solonchak	solonchak	do ruso sol -'sal'- e chak -'terra salobre'-
SN	solonetz	solonetz	solonetz	solonetz	do ruso sol -'sal'- e etz, -sufixo que expresa a idea de superlatividade-

O caso de podzol merece unha pequena explicación complementaria, xa que algúns dicionarios galegos recollen podsol como unha forma tamén correcta en galego, tratándoo como se for un composto formado a partir de -sol (do latín solum). Pero como acabamos de indicar a orixe do termo é totalmente distinta, e a semellanza formal puramente casual; non hai motivos, xa que logo, para incluír esa alternativa denominativa en galego.

XUSTO A. RODRIGUEZ RIO

Xoves, 14 de xullo de 2011